Co się zmieni w Programie „Rodzina 500+” od 1 lipca 2019 r.

Dzięki zaproponowanym zmianom od 1 lipca 2019 roku świadczenie wychowawcze będzie przysługiwało wszystkim dzieciom do 18. roku życia, bez względu na dochody uzyskiwane przez rodzinę.

Rodzina 500+ dla wszystkich dzieci

Inne zmiany w ustawach związanych z systemami wsparcia rodzin:

Brak wymogu ustalenia alimentów. Od 1 lipca 2019 r. prawo do świadczenia wychowawczego nie będzie już uzależnione od ustalenia alimentów na dziecko od drugiego rodzica w przypadku wniosków składanych przez rodziców samotnie wychowujących dziecko.

Przyznanie świadczenia z programu „Rodzina 500+” w postaci dodatku wychowawczego dzieciom umieszczonym w placówkach opiekuńczo-wychowawczych

Proponuje się przyznanie prawa do dodatku w wysokości świadczenia wychowawczego dzieciom do 18 roku życia umieszczonym w placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego, placówkach opiekuńczo-wychowawczej typu interwencyjnego, placówkach  opiekuńczo-wychowawczej typu specjalistyczno-terapeutycznego, regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych oraz interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych.

Do tej pory – od 1 kwietnia 2016 roku – dodatek wychowawczy (w wysokości świadczenia wychowawczego) przyznawany był rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka, a w przypadku placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego przyznawany był dodatek do zryczałtowanej kwoty, o którym mowa w art. 115 ust. 2a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Na wzór rozwiązania obowiązującego w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego przyjęto zasadę, że dodatek przyznaje się na wniosek dyrektora placówki składany do powiatowego centrum pomocy rodzinie właściwego ze względu na miejsce położenia placówki.

Dodatek ten, w szczególności, powinien być przeznaczony na rozwój zainteresowań wychowanków placówki oraz zwiększanie ich szans edukacyjnych i rozwojowych.

Wprowadzenie szczególnego, 3-miesiecznego terminu, liczonego od dnia urodzenia dziecka, na złożenie wniosku o świadczenie wychowawcze na nowo narodzone dziecko.

W aktualnym stanie prawnym świadczenie wychowawcze przysługuje co do zasady od miesiąca złożenia wniosku. Proponuje się wprowadzenie ww. szczególnego terminu, którego zachowanie daje prawo do świadczenia wychowawczego z wyrównaniem od dnia urodzenia dziecka. Proponowane rozwiązanie dotyczy odpowiednio także opiekuna prawnego i opiekuna faktycznego dziecka

Wprowadzenie rozwiązania pozwalającego na przyznanie, z zachowaniem ciągłości, świadczenia wychowawczego drugiemu z rodziców dziecka w przypadku śmierci rodzica, któremu świadczenie zostało przyznane na dany okres lub który zmarł przed rozpatrzeniem złożonego wniosku.

Proponowane rozwiązanie pozwala na przyznanie, z zachowaniem ciągłości, świadczenia wychowawczego drugiemu z rodziców dziecka w przypadku śmierci rodzica, któremu świadczenie zostało przyznane na dany okres lub śmierci rodzica który złożył wniosek o świadczenie ale zmarł przed jego rozpatrzeniem.

W aktualnym stanie prawnym, w przypadku śmierci rodzica, na którego wydano decyzję przyznającą świadczenie wychowawcze, z dniem śmierci prawo do przyznanego świadczenia wygasa, gdyż jest to świadczenie osobiste, niezbywalne i niepodlegające dziedziczeniu. W konsekwencji, świadczenie to nie przechodzi „z automatu” na drugiego z rodziców dziecka lecz musi on złożyć swój wniosek o świadczenie, na podstawie którego świadczenie przyznawane jest od miesiąca złożenia przez niego wniosku.

Program Rodzina 500 plus to systemowe wsparcie polskich rodzin. Świadczenie wychowawcze w ramach Programu Rodzina 500 plus mogą otrzymać rodzice oraz opiekunowie dzieci do 18. roku życia. Rodzina z dwojgiem niepełnoletnich dzieci będzie mogła otrzymać 500 zł na drugie i kolejne dziecko niezależnie od dochodu. W przypadku rodzin z dochodem poniżej 800 zł netto na osobę wsparcie otrzyma rodzina także na pierwsze lub jedyne dziecko w wieku do ukończenia 18 r. życia.

Dla rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym kryterium dochodowe jest wyższe i wynosi 1200 zł netto. Dodatkowe wsparcie w wysokości 500 zł otrzymają także rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka na każde dziecko, na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Jeżeli partnerzy żyją w związku nieformalnym i mają dzieci z poprzednich związków, które z nimi zamieszkują oraz wychowują co najmniej jedno wspólne dziecko, to wówczas świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko jest uzależnione od kryterium dochodowego, a na pozostałe dzieci bez względu na dochód. Dziecko do 25. r. ż., które pozostaje na utrzymaniu rodziców i wspólnie z nimi zamieszkuje, jest uwzględniane przy obliczaniu dochodu na osobę w rodzinie. Dzięki temu jego młodszy brat lub siostra może nadal otrzymywać wsparcie, jeśli dochód na osobę nie przekroczy 800 zł (1200 zł w przypadku wychowywania w rodzinie dziecka niepełnosprawnego).

Świadczenie wychowawcze jest realizowane w gminach. Wybór optymalnych rozwiązań organizacyjnych w gminach, które zapewnią prawidłową i terminową realizację świadczenia wychowawczego, należy do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Analogicznie do funkcjonujących od wielu lat rozwiązań organizacyjnych dotyczących świadczeń rodzinnych, świadczenie wychowawcze może być realizowane w danej gminie, zarówno w urzędzie gminy/miasta lub w wyodrębnionej komórce organizacyjnej w ośrodku pomocy społecznej, jak i  innej jednostce organizacyjnej w danej gminie np. w funkcjonujących już w wielu miastach w Polsce specjalnych centrach utworzonych do realizacji świadczeń socjalnych.

Wniosek o świadczenie  wychowawcze składa się raz w roku. Można to zrobić przez internet, tj. za pośrednictwem: ministerialnej Platformy Usługowo – Informacyjnej „Emp@tia”, systemów teleinformatycznych banków krajowych, PUE ZUS lub osobiście w gminie. Osoby ubiegające się o wsparcie na pierwsze dziecko, powinny udokumentować sytuację dochodową dołączając  do wniosku odpowiednie dokumenty, np: oświadczenie o dochodach nieopodatkowanych, dokumenty potwierdzające uzyskanie/utratę dochodu. Jeśli rodzina ubiega się o świadczenie wyłącznie na drugie i kolejne dzieci, nie jest konieczne dokumentowanie sytuacji dochodowej.

Jedynie świadczenie na pierwsze dziecko jest uzależnione od kryterium dochodowego i w takim przypadku co roku trzeba potwierdzić fakt nieprzekroczenia tego progu. We wniosku trzeba podać co do zasady dane rodzica wnioskującego o świadczenie, dane drugiego z rodziców oraz dane dzieci wraz z dodatkowymi dokumentami,  w tym oświadczeniami jeśli takie będą w indywidualnej sprawie niezbędne. Jednocześnie gmina sama pozyskuje podstawowe dane o dochodach opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych, więc nie trzeba dołączać tych informacji. Świadczenie wychowawcze, tak jak wszystkie świadczenia rodzinne, będzie wypłacane w sposób dogodny dla rodziców, czyli przede wszystkim przelewem na wskazane we wniosku konto.

Wnioski o świadczenie wychowawcze na kolejny okres, trwający od 1 października 2018 r. do 30 września 2019 r.,  można składać od 1 lipca online przez stronę Ministerstwa Rodziny empatia.mrpips.gov.pl, przez bankowość elektroniczną lub przez portal PUE ZUS , a od 1 sierpnia drogą tradycyjną (papierową), czyli osobiście w urzędzie lub za pośrednictwem poczty.

W przypadku gdy osoba złoży wniosek wraz z wymaganymi dokumentami w okresie od 1 września do 31 września danego roku, ustalenie prawa oraz wypłata przyznanego świadczenia za miesiąc październik i listopad nastąpi nie później niż do 30 listopada tego roku.

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenie wychowawcze złoży wniosek wraz z wymaganymi dokumentami w okresie od 1 października do 31 października danego roku, ustalenie oraz wypłata przyznanego świadczenia za miesiąc październik, listopad i grudzień nastąpi nie później niż do dnia 31 grudnia tego roku.

Analogiczny mechanizm będzie obowiązywał w kolejnych miesiącach, tj.:

W przypadku dziecka niepełnosprawnego kryterium dochodowe na pierwsze dziecko wynosi 1200 zł. Istotne jest, że  w składzie rodziny brane są pod uwagę pozostające na utrzymaniu i wspólnie zamieszkujące dzieci do ukończenia 25 roku życia. Dodatkowo, wliczane też są dzieci, które ukończyły 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna.

Rodzina z dwojgiem dzieci spełniająca kryterium dochodowe otrzyma miesięcznie 1000 zł. Jeśli jej miesięczne dochody na osobę są wyższe niż 800/1.200 zł netto, otrzyma 500 zł miesięcznie na jedno dziecko, aż do ukończenia przez dziecko 18 r. ż. Rocznie mniej zamożne rodziny z dwojgiem dzieci otrzymają 12 tys. zł. Świadczenie nie jest opodatkowane – rodzice otrzymują 500 zł, od których nie muszą odprowadzać podatku ani żadnych składek. Dotyczy to także rodziców prowadzących działalność gospodarczą.

Świadczenie wychowawcze 500 zł nie jest liczone do dochodu przy ustalaniu prawa do świadczeń z innych systemów wsparcia, dotyczy to w szczególności świadczeń z pomocy społecznej, funduszu alimentacyjnego, świadczeń rodzinnych, dodatków mieszkaniowych.

Świadczenie wychowawcze nie przysługuje, jeżeli rodzinie przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze. Jeśli rodzic przebywa w innym państwie UE. EOG lub Szwajcarii i złoży tam wniosek o świadczenia rodzinne, tamtejszy organ informuje o tym fakcie właściwego wojewodę w Polsce. Ten zaś przekazuje te informacje do właściwej gminy. Jest to mechanizm, który od wejścia Polski do UE, tj. od ponad 13 lat funkcjonuje już w systemie świadczeń rodzinnych i eliminuje sytuacje jednoczesnego pobierania świadczeń w więcej niż jednym kraju.

Podstawowym warunkiem otrzymania świadczenia wychowawczego, zgodnie z zapisem art. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, jest zamieszkiwanie w Polsce. Świadczenie wychowawcze nie przysługuje więc rodzicom, którzy nie zamieszkują w Polsce lecz za granicą i bez znaczenia pozostaje np. fakt posiadania obywatelstwa polskiego, czy nawet posiadania formalnego meldunku w Polsce (istotne jest, że w przypadku pobytu za granicą w innym państwie UE, EOG lub Szwajcarii, prawo do świadczenia wychowawczego ustalane jest w oparciu o unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego). Gminne organy właściwe mogą weryfikować warunek zamieszkiwania w Polsce w zewnętrznych bazach danych, np. w bazach danych ubezpieczenia zdrowotnego, a w przypadku wątpliwości co do spełnienia warunku zamieszkiwania w Polsce, gminny organ właściwy będzie mógł wezwać rodzica ubiegającego się lub otrzymującego świadczenie wychowawcze do osobistego stawiennictwa w celu potwierdzenia zamieszkiwania w Polsce.